W dobie internetu i istnienia wielu kanałów łatwego dostępu do informacji oraz w związku z coraz większą świadomością społeczną, pojęcie mobbingu jest dość powszechnie znane. Problemem jest jednak fakt, że wiedza na ten temat bardzo często ma charakter pobieżny, a w ocenie tego istotnego społecznie zjawiska, wiele osób opiera się na stereotypach i w związku z  tym bagatelizuje poważny problem. W niniejszym artykule napiszę kilka słów na temat skutków, jakie mobbing może powodować.

Skutki indywidualne

W styczniu 2010 r. nauczycielka Pani Bernadetta popełniła samobójstwo – powiesiła się na strychu, osierociła trójkę dzieci. W jednym z pozostawionych po sobie listów pożegnalnych napisała: „Kochany mężu, jakoś sobie poradzisz beze mnie, chłopcy ci pomogą”. Na strychu znalazł ją najmłodszy z synów. Przez lata była mobbingowana przez dyrektorkę szkoły. Ta historia pokazuje jak dramatyczne skutki dla ofiary i całej rodziny może wywołać mobbing. Nękanie, zastraszanie, poniżanie, które trwa przez miesiące czy lata, powoduje opłakany stan psychofizyczny ofiar. Długotrwały stres związany z prześladowaniami może skutkować bólami głowy, kłopotami ze snem, koncentracją, stanami lękowymi, wyczerpaniem emocjonalnym, stanami depresyjnymi, a także obniżeniem jakości pracy. Za tym idą również choroby fizyczne – w tym wrzody żołądka, udary, zawały, nawroty chorób nowotworowych. U niektórych ofiar w ostatniej fazie mobbingu specjaliści identyfikują PTSD (zespół stresu pourazowego), porównywany do stanu psychicznego osób, które przeszły doświadczenia obozów koncentracyjnych. Ofiary często przebywają na zwolnieniach lekarskich, a ich system odpornościowy nie funkcjonuje prawidłowo. Te sytuacje przenoszą się również na relacje z najbliższymi, co skutkuje konfliktami w rodzinie, dramatem dzieci, ograniczeniem kontaktów z przyjaciółmi, izolacją od świata. Osoby mobbingowane, chcąc przynajmniej częściowo załagodzić skutki stresu, sięgają po alkohol, czy narkotyki. Bardzo często potęguje to jedynie istniejące dolegliwości.

Biorąc pod uwagę skalę mobbingu i to, że w samej Polsce problem ten może dotyczyć kilkuset tysięcy osób (badania CBOS z 2002 r. i 2014 r. wskazują nawet na 700.000 pracowników), musimy mieć świadomość jak wiele osobistych dramatów może się z tym wiązać.

Skutki dla pracodawcy

W krótkim okresie czasu może się zdarzyć, że mobbing wpłynie na wzrost efektywności pracy. Ostatecznie szykanowanie zawsze jednak przynosi straty pracodawcy, również finansowe. Przykładem może być mobbing strukturalny, czyli styl zarządzania, polegający na terroryzowaniu załogi, w celu zwiększenia efektywności pracy. Takiemu mobbingowi bardzo często poddawani są pracownicy słabo wykształceni i posiadający podstawowe kwalifikacje. Pomimo możliwych krótkotrwałych efektów, ostatecznie nękani pracownicy stają się mniej wydajni, częściej korzystają ze zwolnień lekarskich, zmieniają pracę, dotyka ich zjawisko wypalenia zawodowego.

W jednym z zakładów pracy, w którym przeprowadzałem audyt antymobbingowy, średnia liczba zwolnień chorobowych wynosiła blisko 40 dni na pracownika (po audycie dyrektor jednostki został zwolniony dyscyplinarnie, a następnie skazany karnie za znęcanie się nad pracownikami). W innej instytucji, absencja wynosiła średnio 54 dni w roku na każdego pracownika– w tym wypadku liczna grupa pracowników wystąpiła jawnie przeciwko kierownictwu z powodu stosowania szykan. W takich miejscach rotacja personelu statystycznie jest znacznie wyższa.

Jest jeszcze jeden bardzo istotny aspekt związany z efektywnością pracy i negatywnymi skutkami dla pracodawcy. Często ofiarami mobbingu padają osoby bardzo dobrze wykształcone, posiadające wysokie kwalifikacje, ambitne i zaangażowane. Takie osoby są szykanowane przez mobberów, którzy boją się utraty swojej pozycji w firmie i którym (wedle ich oceny) trudno jest rywalizować na stopie czysto zawodowej. W związku z tym ze środowiska pracy eliminowane są osoby wybijające się ponad przeciętność, osoby z których pracodawca mógłby mieć wiele korzyści. Takie sytuacje częste są m.in. w sektorze publicznym, gdzie czasami dochodzi również aspekt rywalizacji politycznej. Część autorów twierdzi zresztą, że osoby nastawione na karierę są bardziej podatne na działania mobbingowe.

Jak widać skutki mobbingu również dla pracodawcy mogą być bardzo dotkliwe.

Skutki społeczne

Mobbing generuje też globalne straty w całej gospodarce. W Australii oceniono, że kosztuje on corocznie  budżet publiczny od 6 do 13 miliardów dolarów, a w Wielkiej Brytanii nawet 200.000 osób odchodzi rocznie z pracy z powodu szykan. Warto dodać, że poza kosztami służby zdrowia związanymi z leczeniem osób mobbingowanych, Państwo musi finansować również inne obszary, bardzo często powiązane z mobbingiem – programy walki z alkoholizmem, wypaleniem zawodowym, poradnictwo prawne czy też zasiłki.

Reasumując – mobbing zarówno dla ofiary, pracodawcy jak i całego państwa jest zjawiskiem toksycznym, generującym olbrzymie straty w wielu obszarach. Z tego powodu tak istotne jest rozpowszechnianie wiedzy o mobbingu, znacznie bardziej efektywna polityka Państwa związana z przeciwdziałaniem temu zjawisku oraz etyczna postawa pracodawców i skuteczne wewnętrzne narzędzia antymobbingowe w zakładach pracy.

MARCIN RAK - prawnik, absolwent aplikacji radcowskiej, ekspert
w zakresie systemowych i prawnych narzędzi przeciwdziałania mobbingowi, menedżer i specjalista ds. systemów zarządzania (ponad 60 wdrożonych systemów), szkoleniowiec. Cytowany m.in.: w portalu praca.pl, wp.pl, pulshr.pl i w TVP2. Prowadzi szkolenia antymobbingowe i antydyskryminacyjne dla firm i urzędów w całej Polsce - od małych jednostek, po wielkie firmy produkcyjne, korporacje i ministerstwa. Przeszkolił z tego zakresu ponad 35.000 osób. Doradza firmom, urzędom i osobom poszkodowanym. Wspomaga postępowania sądowe, postępowania przed komisjami antymobbingowymi, jest doradcą etycznym. Autor artykułów z zakresu mobbingu, współpracuje z Krajowym Stowarzyszeniem Antymobbingowym.

• otwarte i zamknięte szkolenia antymobbingowe
• stała obsługa antymobbingowa firm (rozpatrywanie jako podmiot zewnętrzny zgłoszeń o charakterze mobbingowym),
• prowadzenie audytów antymobbingowych w organizacjach (diagnozowanie zagrożenia mobbingiem w organizacji),
• tworzenie i opiniowanie wewnętrznych procedur antymobbingowych,
• reprezentowanie stron przed komisjami antymobbingowymi,
• wspomaganie postępowań sądowych z zakresu mobbingu (we współpracy z kancelarią radcowską).

Kontakt do autora: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.